اخلاص در دین (قرآن)اخلاص سری است الهی که تنها در قلب بندگان محبوب الهی قرار می‌گیرد. در آیات قرآن کریم به لزوم اخلاص در دین سفارش شد. ۱ - اخلاص در دینگرایش خالصانه حضرت ابراهیم- علیه السلام- به آیین توحیدی و پیراستگی او از شرک : ما کان ابرهیم یهودیا ولا نصرانیا ولـکن کان حنیفا مسلما وما کان من المشرکین. «ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی بلکه حق گرایی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» انی وجهت وجهی للذی فطر السمـوت والارض حنیفا ومآ انا من المشرکین. «من از روی اخلاص پاکدلانه روی خود را به سوی کسی گردانیدم که آسمانها و زمین را پدید آورده است و من از مشرکان نیستم» قل اننی هدنی ربی الی صرط مستقیم دینا قیما ملة ابرهیم حنیفا وما کان من المشرکین. «بگو آری پروردگارم مرا به راه راست هدایت کرده است دینی پایدار آیین ابراهیم حق گرای و او از مشرکان نبود» ان ابرهیم کان امة قانتا لله حنیفا ولم یک من المشرکین. «به راستی ابراهیم پیشوایی مطیع خدا (و) حق گرای بود و از مشرکان نبود» ۲ - آثار اخلاص در دین۱) قرار گرفتن در زمره مؤمنان راستین، از آثار اخلاص در دین است: الا الذین تابوا واصلحوا واعتصموا بالله واخلصوا دینهم لله فاولـئک مع المؤمنین... «مگر کسانی که توبه کردند و (عمل خود را) اصلاح نمودند و به خدا تمسک جستند و دین خود را برای خدا خالص گردانیدند که (در نتیجه) آنان با مؤمنان خواهند بود و به زودی خدا مؤمنان را پاداشی بزرگ خواهد بخشید» ۲) تحسین الهی، نصیب دارندگان اخلاص در دین است: و من احسن دینا ممن اسلم وجهه لله و هو محسن... «و دین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم حق گرا پیروی نموده است و خدا ابراهیم را دوست گرفت» ۳ - اهمیت اخلاص در دین۱) اخلاص در دین، تمسک به دستگیره الهی و دارای فرجامی نیک می باشد: ومن یسلم وجهه الی الله وهو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی والی الله عـقبة الامور. «و هر کس خود را در حالی که نیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا در ریسمان استوارتری چنگ درزده و فرجام کارها به سوی خداست» ۲) در سوره اعراف به ضرورت خالص کردن دین برای خدا اشاره شده است: قل امر ربی بالقسط واقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین... «بگو پروردگارم به دادگری فرمان داده است و (اینکه) در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله ) کنید و در حالی که دین خود را برای او خالص گردانیده‌اید وی را بخوانید همان گونه که شما را پدید آورد (به سوی او) برمی گردید» قل یـایها الناس ان کنتم فی شک من دینی فلا اعبد الذین تعبدون من دون الله ولـکن اعبدالله الذی یتوفکم... • وان اقم وجهک للدین حنیفا ولاتکونن من المشرکین• ولاتدع من دون الله ما لاینفعک ولایضرک فان فعلت فانک اذا من الظـلمین. «بگو‌ای مردم اگر در دین من تردید دارید پس (بدانید که من) کسانی را که به جای خدا می‌پرستید نمی‌پرستم بلکه خدایی را می‌پرستم که جان شما را می‌ستاند و دستور یافته‌ام که از مؤمنان باشم؛... ؛ و به جای خدا چیزی را که سود و زیانی به تو نمی‌رساند مخوان که اگر چنین کنی در آن صورت قطعا از جمله ستمکارانی» انا انزلنا الیک الکتـب بالحق فاعبدالله مخلصا له الدین• الا لله الدین الخالص والذین اتخذوا من دونه اولیاء ما نعبدهم الا لیقربونا الی الله زلفی... «ما (این) کتاب را به حق به سوی تو فرود آوردیم پس خدا را در حالی که اعتقاد (خود) را برای او خالص کننده‌ای عبادت کن؛. . آگاه باشید آیین پاک از آن خداست و کسانی که به جای او دوستانی برای خود گرفته‌اند (به این بهانه که) ما آنها را جز برای اینکه ما را هر چه بیشتر به خدا نزدیک گردانند نمی‌پرستیم البته خدا میان آنان در باره آنچه که بر سر آن اختلاف دارند داوری خواهد کرد در قیقت خدا آن کسی را که دروغ پرداز ناسپاس است هدایت نمی‌کند» قل انی امرت ان اعبدالله مخلصا له الدین• قل الله اعبد مخلصا له دینی. «بگو من مامورم که خدا را در حالی که آیینم را برای او خالص گردانیده‌ام بپرستم؛ بگو خدا را می‌پرستم در حالی که دینم را برای او بی آلایش می‌گردانم» فادعوا الله مخلصین له الدین ولو کره الکـفرون «پس خدا را پاکدلانه فرا خوانید هر چند ناباوران را ناخوش افتد» هو الحی لا الـه الا هو فـادعوه مخلصین له الدین الحمد لله رب العــلمین. «خدا (همان) کسی است که زمین را برای شما قرارگاه ساخت و آسمان را بنایی (گردانید) و شما را صورتگری کرد و صورتهای شما را نیکو نمود و از چیزهای پاکیزه به شما روزی داد این است خدا پروردگار شما بلندمرتبه و بزرگ است خدا پروردگار جهانیان» وما امروا الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء ویقیموا الصلوة ویؤتوا الزکوة وذلک دین القیمة. قل یـایها الکـفرون• لا اعبد ما تعبدون• ولا انا عابد ما عبدتم• لکم دینکم ولی دین. «بگو‌ای کافران؛ آنچه می‌پرستید نمی‌پرستم؛ . . ؛ و نه آنچه پرستیدید من می‌پرستم» ۳) اعلان اخلاص در دین ، در برابر اهل کتاب ، فرمان خدا به پیامبر - صلی الله علیه وآله- و مسلمانان است: قل اتحاجوننا فی الله وهو ربنا وربکم ولنا اعمــلنا ولکم اعمــلکم ونحن له مخلصون. «گو آیا درباره خدا با ما بحث و گفتگو می‌کنید با آنکه او پروردگار ما و پروردگار شماست و کردارهای ما از آن ما و کردارهای شما از آن شماست و ما برای او اخلاص می‌ورزیم.» ۴ - پاداش اخلاص در دیناخلاص در دین، سبب پاداش الهی است: الا الذین تابوا... واخلصوا دینهم لله فاولـئک مع المؤمنین وسوف یؤت الله المؤمنین اجرا عظیما. «مگر کسانی که توبه کردند و (عمل خود را) اصلاح نمودند و به خدا تمسک جستند و دین خود را برای خدا خالص گردانیدند که (در نتیجه) آنان با مؤمنان خواهند بود و به زودی خدا مؤمنان را پاداشی بزرگ خواهد بخشید» ۵ - زمینه‌های اخلاص در دین۶ - احساس خطراحساس خطر مرگ ، زمینه ساز خالص شدن دین از شرک می باشد: هو الذی یسیرکم فی البر والبحر حتی اذا کنتم فی الفلک و جرین بهم بریح طیبة و فرحوا بها جآءتها ریح عاصف وجآءهم الموج من کل مکان وظنوا انهم احیط بهم دعوا الله مخلصین له الدین... «او کسی است که شما را در خشکی و دریا می‌گرداند تا وقتی که در کشتیها باشید و آنها با بادی خوش آنان را بب ر ند و ایشان بدان شاد شوند (بناگاه) بادی سخت بر آنها وزد و موج از هر طرف بر ایشان تازد و یقین کنند که در محاصره افتاده‌اند در آن حال خدا را پاکدلانه می‌خوانند که اگر ما را از این (ورطه) بر هانی قطعا از سپاسگزاران خواهیم شد» فاذا رکبوا فی الفلک دعوا الله مخلصین له الدین... «و هنگامی که بر کشتی سوار می‌شوند خدا را پاکدلانه می‌خوانند و (لی) چون به سوی خشکی رساند و نجاتشان داد بناگاه شرک می‌ورزند» واذا غشیهم موج کالظلل دعوا الله مخلصین له الدین... «و چون موجی کوه آسا آنان را فرا گیرد خدا را بخوانند و اعتقاد (خود) را برای او خالص گردانند و (لی) چون نجاتشان داد و به خشکی رساند برخی از آنان میانه رو هستند و نشانه‌های ما را جز هر خائن ناسپاسگزاری انکار نمی‌کند» ۶.۱ - اعتصامتمسک به خدا ، مایه اخلاص در دین است: الا الذین تابوا واصلحوا واعتصموا بالله واخلصوا دینهم لله... «مگر کسانی که توبه کردند و (عمل خود را) اصلاح نمودند و به خدا تمسک جستند و دین خود را برای خدا خالص گردانیدند که (در نتیجه) آنان با مؤمنان خواهند بود و به زودی خدا مؤمنان را پاداشی بزرگ خواهد بخشید» ۶.۲ - توبهتوبه و اصلاح گذشته، زمینه اخلاص در دین است: الا الذین تابوا واصلحوا واعتصموا بالله واخلصوا دینهم لله... «مگر کسانی که توبه کردند و (عمل خود را) اصلاح نمودند و به خدا تمسک جستند و دین خود را برای خدا خالص گردانیدند که (در نتیجه) آنان با مؤمنان خواهند بود و به زودی خدا مؤمنان را پاداشی بزرگ خواهد بخشید» ۶.۳ - توجه به معادتوجه به معاد ، زمینه اخلاص در دین است: قل امر ربی بالقسط واقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین کما بداکم تعودون. «بگو پروردگارم به دادگری فرمان داده است و (اینکه) در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله ) کنید و در حالی که دین خود را برای او خالص گردانیده‌اید وی را بخوانید همان گونه که شما را پدید آورد (به سوی او) برمی گردید» ۷ - موانع اخلاص در دینرفاه و آسایش، از موانع خالص کردن دین برای خدا است: هو الذی یسیرکم فی البر والبحر حتی اذا کنتم فی الفلک وجرین بهم بریح طیبة وفرحوا بها جآءتها ریح عاصف وجآءهم الموج من کل مکان وظنوا انهم احیط بهم دعوا الله مخلصین له الدین... • فلمآ انجـهم اذا هم یبغون فی الارض بغیر الحق یـایها الناس انما بغیکم علی انفسکم متـع الحیوة الدنیا... «او کسی است که شما را در خشکی و دریا می‌گرداند تا وقتی که در کشتیها باشید و آنها با بادی خوش آنان را بب ر ند و ایشان بدان شاد شوند (بناگاه) بادی سخت بر آنها وزد و موج از هر طرف بر ایشان تازد و یقین کنند که در محاصره افتاده‌اند در آن حال خدا را پاکدلانه می‌خوانند که اگر ما را از این (ورطه) بر هانی قطعا از سپاسگزاران خواهیم شد؛ پس چون آنان را رهانید ناگهان در زمین بناحق سرکشی می‌کنند‌ای مردم سرکشی شما فقط به زیان خود شماست شما بهره زندگی دنیا را (می‌طلبید) سپس بازگشت شما به سوی ما خواهد بود پس شما را از آنچه انجام می‌دادید باخبر خواهیم کرد» فاذا رکبوا فی الفلک دعوا الله مخلصین له الدین فلما نجهم الی البر اذا هم یشرکون• لیکفروا بما ءاتینـهم ولیتمتعوا... «و هنگامی که بر کشتی سوار می‌شوند خدا را پاکدلانه می‌خوانند و (لی) چون به سوی خشکی رساند و نجاتشان داد بناگاه شرک می‌ورزند؛ بگذار تا به آنچه بدیشان داده‌ایم انکار آورند و بگذار تا برخوردار شوند زودا که بدانند» ۸ - پانویس
۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۴۵۹، برگرفته از مقاله «اخلاص در دین ». |